Serbest Cumhuriyet Fırkası
Serbest Cumhuriyet Fırkası 12 Ağustos 1930’da Cumhuriyet Halk Fırkasına karşı Fethi Bey önderliğinde kurulan cumhuriyet tarihinin ikinci muhalefet partisidir.
1930 ekonomik bunalımının yaşandığı bir dönemde güdümlü bir muhalefet partisi olarak kurulan Serbest Cumhuriyet Fırkası Türk tarihinin ikinci muhalefet partisidir.
Serbest Cumhuriyet Fırkası, Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası’ndan hem kuruluş hem de kapanış özellikleri bakımından ayrılmaktadır. Her iki parti de CHF’nin içinden çıkmakla beraber Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası doğal olarak, kendiliğinden, Serbest Cumhuriyet Fırkası ise Mustafa Kemal’in direktifleri doğrultusunda kurulur. Bunda CHF’nin içinde güçlenen ismet Paşa’ya engellemek amacının da olması dikkat çekicidir. Ayrıca Türk devriminin modernleşme çabalarının bir yansıması olarak ülke yönetimini batı tarzında olması birden fazla siyasal partinin bulunması gerekmekteydi. Avrupa’nın Türklere diktatör gözüyle bakması Mustafa Kemal’i rahatsız ediyordu. Bunların üzerine 1929 ekonomik buhranı ve muhalif görüşün artmasıyla,1925’ten 1930’a kadar muhalefetsiz kalan CHF’ye karşı, 12 Ağustos 1930 Fethi Bey önderliğinde kuruldu.
Yıllardır biriken muhalefet potansiyelini rejim karşıtı olmayan bir partiye yönlendirme bir nevi kanalize edip tehlikeyi ortadan kaldırma kaygısı içinde planlanmıştır. Öyle ki muvazaa durumu bilinmesine rağmen yoğun ilgi gördü, Fethi Bey’in iktidara aday olduğunu söylemesi CHF’yi rahatsız etti. Nihayetinde Fethi Bey’in seçimlerde yapılan yolsuzluklar ile ilgili önergesini kabul ettiremeyip ve Mustafa Kemal’le karşı karşıya gelmek istemediği için partisini feshetti.
Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası ve Serbest Cumhuriyet Fırkası denemelerinde görüldü ki Cumhuriyet rejimi iktidarı tehlikededir. Öyle ki menemen olayı bu kuşkuyu güçlendirdi. Modernleşme sürecinin ve rejimin çoğulcu bir ortamda bunların tehlikeye düşeceği üzerine olası tüm muhalefet odakları kapatılır. (Türk ocakları, Mason loncaları, Kadınlar birliği) 1931’de Türk ocaklarıyla başlayan süreç 1935 yılına gelinceye birçok dernek kapatıldı.
