Kürdistan Teali Cemiyeti

Kürdistan Teali Cemiyeti, Osmanlı Ayan Meclisi üyesi Seyyit Abdulkadir Efendi tarafından 1919’ da İstanbul’da kuruldu. Cemiyetin gayesi Kürtlerin genel çıkarlarının gözetilmesiydi.

Kürt Teali Ne Demek?

Manası “kürtleri yücelme derneği” olan Kürt Teali, ilk defa Kürtleri ayrı bir cemiyet olarak kabul gören Wilson Prensipleri dahilinde ayrı bir devlet kurmak amacıyla hareket etmişlerdir.

Cemiyetin gayesi, Kürtlerin genel çıkarlarının gözetilmesi ve milli davanın desteklenmesi, bu gayeye ulaşmak için dergi, gazete, kitap yayınlanması; Kürdistan ve Jin isimli gazeteler çıkardılar. Ayrıca, Kürt dilinin resmi olarak kullanılması ve Kürtçe eğitim veren okulların açılması taleplerinde bulunmuştur.

Kürdistan Teali Cemiyeti kendilerini Kürtlerin temsilci kabul ediyorlardı. İngilizlerin çıkarları doğrultusunda hareketler izlediler. Sevr anlaşmasını uygulanmasından yanaydılar. Cemiyet, İngilizlerin de desteğiyle Türkiye ve İran’daki Kürt aydınları ile işbirliği yaparak faaliyetlerini sürdürmüştür.

Kürdistan Teali Cemiyeti’nin faaliyetleri İttihat ve Terakki hükümeti tarafından hoş karşılanmadı. Örgüt üyeleri gözaltına alındı, gazeteleri kapatıldı ve cemiyet faaliyetleri durduruldu. Bu baskılara rağmen, Kürdistan Teali Cemiyeti, Kürt sorununa çözüm bulma amacıyla çalışmalarına devam etti.

Kürdistan Teali Cemiyeti Yöneticileri

Bedirhanzade Mustafa Zihni; eski Hicaz Valisi.
Bedirhan Emin Ali Bey; Mustafa Zihni’nin oğlu ve Adrionaple (Edirne) Adliye Müdürü.
Seyyid Mehmet Efendi; Seyyid Abdülkadir’in oğlu.
Seyyid Abdullah Efendi; Seyyid Abdülkadir’in oğlu.
Bedirhanzade Mehmet Ali Bey.
Seyyid Şefik Efendi; şu anda Bitlis’tedir.
Hamza Bey; Müntefik eski mutasarrıfı
Binbaşı Emin Bey
Binbaşı Süleyman Nuri Bey, Malatya
Hambeyzade; bir soylu.
Doktor Mehmet Şükrü Bey; Pera’da oturur.
Hacı Ali Rıza Efendi
Ali İhsan Bey; Koçgiri ileri gelenlerinden
Ali Haydar Bey; Beyzade Mustafa Paşa’nın oğlu
Ahmet Arif Efendi, Kahya Ahmet’in torunu.
Muhammed Nuri Efendi; teoloji profesörü
General Hamdi Paşa; Tedkikat komisyonu üyesi
General Mustafa Paşa; askeri mahkeme üyesi
Mevlanzade Rıfat Bey; Serbesti gazetesi sahibi

Kaynak

Prof. Dr. Abdullah İlgazi, Doç. Dr. Necati Aksanyar, Yrd. Doç. Dr. Mustafa Bıyıklı, Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi, Matsis matbaa hiz., 4. Baskı, İstanbul, Ekim 2013.