Şahkulu İsyanı
Şahkulu İsyanı, Osmanlı İmparatorluğu döneminde gerçekleşen önemli bir ayaklanmadır. Bu isyan, Safevi Devleti’nin desteğiyle Anadolu’da gerçekleştirildi ve dini ve sosyal nedenlerden kaynaklandı.
Şahkulu İsyanı’nın Tarihçesi
Şahkulu İsyanı, Osmanlı İmparatorluğu’nun 16. yüzyılın ortalarında, II. Selim döneminde gerçekleşti. Bu dönemde, Osmanlı İmparatorluğu’nun içinde bulunduğu siyasi ve ekonomik krizler, toplumsal hareketlilikleri tetiklemişti. Özellikle Anadolu’da yaşayan çiftçi ve köylüler, ağır vergiler altında eziliyor ve başta sipahiler olmak üzere yöneticilerin baskısı altındaydılar. Bu nedenle, Şahkulu İsyanı gibi çiftçi isyanları ortaya çıkmıştı. Şahkulu, bu isyanların en önemlilerinden biriydi. Şahkulu, Azerbaycan kökenli bir Türkmen lideriydi ve Safevi Devleti’nin desteğiyle Anadolu’da isyan etti.
Şahkulu İsyanı, 1511 yılında başladı ve 1512 yılında sona erdi. İsyan, özellikle Batı Anadolu’da ve Rumeli’de etkili oldu. Şahkulu’nun liderliğindeki isyancılar, Kütahya, Bursa, İzmir ve Aydın gibi şehirleri ele geçirdiler. Ancak, Osmanlı İmparatorluğu’nun askeri gücüne karşı koyamayacakları anlaşılınca isyan bastırıldı.
Toros civarında yaşamlarını sürdüren Türkmenler Karaulus Kürt boyları ve Bozulus Türkmenler olarak iki kısma ayrılıyor. Hayvancılık ile uğraşıp konargöçer şekilde yaşamlarını sürdürüyorlardı. Onların bu durumu merkezileşmiş Osmanlı devleti için büyük büyük bir sorun teşkil ediyor bununla beraber dini olarak da Türkmenlerin şaman inançlarını sürdürmeleri Sünni bir İslam’ı seçen Osmanlı için sorun olmuştur. Bu algı ve anlayış farklılıklarından dolayı aralarında fikir ayrılıkları söz konusu olmaktadır.
Şah İsmail, Akkoyun’u devleti içinde derviş olarak ortaya çıkmıştır. Safarilerin Akkoyunlaralar evlilik yoluyla kurdukları ilişkiyle devletlerime aşamasına girdiler. Ancak zaman içinde Dervişlikten şeyhliğe geçen bir sürece girmiştir. Anadolu’da da Türkmen gruplar arasında belagat gücünün başarısı ve inanışlarının etkisiyle birçok Türkmen’i etkilemiştir. Öyle ki Anadolu’dan İran’a göçlerin söz konusu olması oldukça dikkat çekicidir.
Şahkulu adında bir kişinin Antalya da kendisini derviş ilan ettikten sonra Burdur’a gelerek savaştığını arkasından Kütahya’ya yöneldiğini burada Karagöz Paşayı feci bir şekilde öldürdüğünü görüyoruz. Daha sonra Bursa’ya doğru yöneliyor. Osmanlı tedbir olarak şehzade Ahmet gönderse de o başarısız olur. Ardından Hadım Süleyman paşa ile yapılan mücadelede Paşa ve Şahkulu ölüyor. Bunun sonucunda Şahkulu taraftarları İran’a doğru kaçtığın görüyoruz. Burada Osmanlı’nın hiddetinden çekinen Şah İsmail bunları kazanda kaynatacaktır. Yeniçerilerin desteğini alan oğlu Selim’in faaliyetleri neticesinde tahtı ona bırakmak zorunda kalıştır.
Şahkulu İsyanı Nedenleri
Şahkulu İsyanı’nın nedenleri, dini ve sosyal faktörlerden kaynaklanmaktadır. İsyanın lideri Şahkulu, Safevi Devleti’nin sünni müslümanlara karşı yürüttüğü propagandaları takip eden bir Alevi idi. Bu nedenle, Şahkulu İsyanı’nın arkasında bir dini unsur vardı.
Ancak, Şahkulu isyanının nedenleri sadece dini değildi. Aynı zamanda ekonomik nedenler de bu isyanı tetikledi. Osmanlı İmparatorluğu, vergi toplama politikalarını halkın üzerine fazlasıyla yüklemişti. Bu durum, özellikle Anadolu’daki köylülerin ağır vergiler altında ezilmesine yol açmıştı. Şahkulu ve onun yanındaki insanlar da bu koşullar altında yaşayan çiftçiler ve köylülerdi.
İsyanın Sonuçları
Şahkulu İsyanı, Osmanlı İmparatorluğu’nun siyasi ve sosyal krizlerinin bir sonucu olarak gerçekleşti. Bu isyanın sonucunda, Osmanlı İmparatorluğu’na karşı Safevi Devleti’nin desteği daha da arttı. İsyancıların başarısızlığı, Osmanlı İmparatorluğu tarafından alınan sert önlemlere yol açtı. Şahkulu liderliğindeki isyancılar, yakalanarak idam edildi. İsyancılara katılanların bir kısmı ise Anadolu’dan kaçarak Safevi Devleti’ne sığınmışlardır.
