Karmatiler

Karmatiler, 9. yüzyılda Orta Doğu’da ortaya çıkan ve İslam’ın öğretilerinden farklı bir mezhep olarak kabul edilen dini ve ideolojik bir harekettir.

İçindekiler

Kökeni

“karmat”, kelimesi sıradan köylü anlamına gelmektedir. Karmatilik hareketi, Hasan bin Hamdan Bin Eşas El Karmat’ tarafından kurulmuştur. Hamdan Bin Eşas El Karmat’, 10. yüzyılın başlarında İran’da doğdu ve İslam dininin Şii mezhebine bağlıydı. Karmatilik hareketi, Abbasi Halifeliği’nin sıkıntılı dönemlerinde ortaya çıktı ve bölgedeki siyasi ve ekonomik sorunlara bir tepkiydi.

Karmatiler Nasıl Doğdu?

M.S 869’da Afrika’da yaşanan ve 14 yıl süren Zenci İsyanı sonunda bugünkü Bahreyn ve çevresinde yaşayan Şia kökenli halk, Abbasi halifelerinin zulmüne karşı çıkarak ayaklanmıştır.

Olayın başlangıcı halifesinin vergileri arttırması olarak görülmektedir. Esasen ise despotik yönetime karşı bir çıkıştır. Din adına halka zulmedildiğine inan ve devletin dine karışmamasını öngören insanlar Hamdan Bin Eşas El Karmat’ın liderliğinde bir ayaklanma başlattılar. Bu isyanla El Hasa merkezli ortak mülkiyet temeline dayalı heteredoks bir İslam devleti kurdular.

Öğretileri

Karmatilik, İslam’ın öğretilerinden farklı bir inanç sistemi geliştirdi. Karmatiler, hac ritüellerini reddederek, Namaz kılmayı da yasakladılar ve insanların toplumsal hayattaki statülerine bakmaksızın eşit olduklarına inandılar. Ayrıca, Karmatiler, tapınaklarda veya mezarlarda ibadet etmek yerine, doğaya saygı göstermenin daha önemli olduğunu savundular.

Karmaşık bir mitolojiye sahip oldukları için, bazen putperestlikle suçlandılar. Ancak, bu mitolojinin gerçek anlamı tam olarak bilinmemektedir.

Karmatiler ortak mülkiyete dayalı bir devlet kurmuşturlar. Görüşleri Mazdek’in görüşleriyle benzerlik gösterse de Karmatiler’de mülkiyet ortaklığının yanında kadın ortaklığı yoktu. Kıbleleri Mekke değil, Kudüs’tü. Zenginden alıp yoksula vermişlerdir.

Siyasi Etkisi

Karmatilik, Orta Doğu’nun siyasi tarihinde önemli bir rol oynadı. Hasan bin Sabbah, Karmatiklerin lideri olarak, Halep ve Bağdat gibi şehirleri ele geçirdi ve Abbasi Halifeliği’ne karşı isyan etti. Ayrıca, Karmatiler, günümüzde Bahreyn ve Suudi Arabistan topraklarında da kontrol sahibiydiler.

Karmatiler, 10. yüzyıl boyunca Orta Doğu’da güçlü bir etki yarattılar ve bu nedenle dönemin en önemli siyasi figürleri arasında yer aldılar. Ancak, Karmatilik hareketi zamanla zayıfladı ve sonunda ortadan kalktı.

Sonuç olarak, Karmatilik, Orta Doğu’da ortaya çıkan ve İslam’ın öğretilerinden farklı bir inanç sistemi sunan bir mezheptir. Karmatilik hareketi, siyasi ve ekonomik sorunların yoğun olduğu bir dönemde ortaya çıktı ve Orta Doğu’nun siyasi tarihinde önemli bir rol oynadı. Bugün, Karmatilik, tarihi bir dinî hareket olarak kabul edilmekte ve ilgiyle araştırılmaktadır.

İlkel Komünist Etki

Karmatiler komünist değillerdi. Karmatilik, 9. yüzyılda Orta Doğu’da ortaya çıkan bir mezhep olup İslam’ın öğretilerinden farklı bir inanç sistemiydi. Karmatilerin sosyal ve siyasi görüşleri, bazen çağdaşları tarafından anarşizm veya eşitlikçi fikirler olarak yorumlandı. Ancak, Karmatilik doktrini, komünizm ile benzerlik taşımadığı gibi, Karmatilerin ekonomik sistemi ve felsefesi tam olarak bilinmemektedir. İddialı politik hedefleri arasında, insanlar arasındaki zengin-fakir ayrımını ortadan kaldırmayı ve herkesin eşit haklara sahip olmasını sağlamak da vardı. Ancak, bu düşünce tarzları modern anlamda komünizmle karşılaştırılmamalıdır, çünkü inançları ve yaşam tarzları farklıydı.

Karmatilik

Karmatiler sanılanın aksine bir mezhep veya mezhep kolu değildir. Bir hareketin adıdır. İslamın özünü savunup İslamın özünden ortaya çıkmışlardır.

Şiddete başvurarak zenginden alıp fakire dağıtmaları komünist bir düzen benimsediklerini görüşünü doğurmuştur. Nitekim Karmatilerin düzeni, Komünizmden ziyade ilkel bir komünizm düzeni olarak ifade etmek gerekir. 6 kral ve 6 vezirden meydana gelen 12 kişilik yönetim kadrosu vardı. Merkezde haklın buğdaylarını öğüten genel bir değirmen vardı. Dini hiçbir sorumluluk ve dini hiçbir vergi yoktur.

Onuncu yüzyılın büyük bir bölümünde, Kerkük’ten Basra Körfezi’ne dek Ortadoğu’yu, Umman sahillerini kontrol eden ve Bağdat’taki Abbasi Halifesi’nden ve Kahire’deki rakip Fatımi Halifesi’nden vergi alan güçlü bir toplum haline gelmişlerdi.

Hacerül Esved

Hacerül Esved, İslam dininin en önemli sembollerinden biridir ve Kâbe’nin doğu köşesinde yer alan siyah taştır. Hacerül Esved, günümüzde Müslümanlar arasında büyük saygı görür ve her yıl Mekke’deki hac ibadetinde binlerce insan tarafından ziyaret edilir.

Yaklaşık iki yüzyıl yaşamış, abbasi halifelerinin korkulu rüyası olmuşlardır. geçirip hacer ül esved’i kaçırmaları, en ünlü faaliyetleri olmuştur. Karmatilere karşı Melikşah’tan yardım istemesiyle Artuk Bey’i bölgeye gönderilmiş. Artuk Bey de Karmatilere o döneme kadar yaşadıkları en bürük bozgunu yaşatmıştır.

Çöküşü

Uzun süren çatışmalar ve Karmatiler arasında giderek artan bölünmeler oluşumun giderek zayıflamasına neden oldu. Halifelik orduları, Fatimiler ve komşu kabilelerle yapılan savaşlar, birliğin zayıflamasına yol açtı.

M.S. 976’da, Abbasi Halifeliği’yle yapılan savaşların kaybedilmesi sonrasında bölgenin kontrolünü tam anlamıyla yitirdiler. 1067’de ise son büyük Karmati kalesi, Abdullah bin Ali Al-Uyuni kuvvetleri tarafından ele geçirilerek, Karmati hareketine son verildi.