Birleşmiş Milletler

Birleşmiş Milletler (BM), 24 Ekim 1945 tarihinde II. Dünya Savaşı’nın hemen ardından, dünya barışını korumak ve uluslararası iş birliğini geliştirmek amacıyla kurulmuş uluslararası bir örgüttür. Kuruluş, savaşın yol açtığı yıkımın ardından, Milletler Cemiyeti’nin başarısızlığından çıkarılan derslerle şekillenmiştir. BM’nin temel hedefi, gelecekteki savaşları önlemek, insan haklarını korumak, uluslararası hukuku geliştirmek ve sosyal ile ekonomik kalkınmayı desteklemektir.

Kuruluş Süreci

Birleşmiş Milletler fikri, savaşın devam ettiği yıllarda gündeme geldi. 1941’de Franklin D. Roosevelt ve Winston Churchill tarafından ilan edilen Atlantik Bildirisi, uluslararası barış için ortak hedefleri ortaya koydu. 1943’te Moskova ve Tahran Konferansları, bu fikrin olgunlaşmasına katkı sağladı. 1944’te Dumbarton Oaks Konferansı’nda örgütün temel yapısı belirlendi. Nihayet, 25 Nisan – 26 Haziran 1945 tarihleri arasında San Francisco Konferansı’nda BM Antlaşması imzalandı ve 24 Ekim 1945’te yürürlüğe girdi.

Ana Organlar

BM, Antlaşma ile belirlenmiş altı ana organa sahiptir:

• Genel Kurul: Tüm üye devletlerin eşit şekilde temsil edildiği, kararların alındığı tartışma platformudur.
• Güvenlik Konseyi: Uluslararası barış ve güvenliği sağlamakla yükümlüdür. Beş daimî üyesi (ABD, İngiltere, Fransa, Rusya, Çin) veto hakkına sahiptir.
• Ekonomik ve Sosyal Konsey (ECOSOC): Ekonomik, sosyal ve insani alanlarda iş birliğini yürütür.
• Uluslararası Adalet Divanı: Devletler arasındaki hukuki uyuşmazlıkları çözer.
• BM Sekretaryası: Örgütün idari işlerini yürütür, başında BM Genel Sekreteri bulunur.
• Vesayet Konseyi: Bağımsızlığını kazanmamış bölgelerin idaresi ve gelişimiyle ilgilenmiştir (günümüzde aktif görevleri bulunmamaktadır).

Faaliyet Alanları

BM, yalnızca barışı koruma görevini üstlenmez; aynı zamanda kalkınma, insani yardım, çevre koruma, sağlık, eğitim ve insan hakları alanlarında da faaliyet gösterir. UNICEF, UNESCO, WHO, UNHCR gibi uzman kuruluşlar aracılığıyla dünyada önemli insani ve kalkınma projeleri yürütür.

Kurulduğunda 51 üyesi bulunan BM, bugün 193 ülkeyi kapsamaktadır. 24 Ekim, BM’nin kuruluşunun yıl dönümü olarak “Birleşmiş Milletler Günü” şeklinde kutlanmaktadır.

Başarılar ve Eleştiriler

BM, Kore Savaşı, Süveyş Krizi, Kongo’daki iç savaş gibi pek çok çatışmada arabuluculuk yapmış ve barış gücü operasyonları yürütmüştür. Ancak, özellikle Güvenlik Konseyi’ndeki veto yetkisi, bazı krizlerde BM’nin etkisiz kalmasına neden olmuştur. Suriye iç savaşı ve Ruanda soykırımı gibi olaylarda örgütün geç müdahale ettiği veya yetersiz kaldığı eleştirileri yapılmaktadır.

Sonuç

Birleşmiş Milletler, kusurlarına rağmen, modern dünyanın en kapsayıcı ve etkili uluslararası örgütlerinden biridir. Barışı, güvenliği, kalkınmayı ve insan haklarını küresel ölçekte destekleyen BM, gelecekte de uluslararası ilişkilerde merkezi bir rol oynamaya devam edecektir.