Osmanlı Toprak Sistemi
Klasik Dönemde Osmanlı toprak sistemi; miri, vakıf ve mülk olmak üzere üçe ayrılırdı.
Miri Arazi
Osmanlı Devleti’nin topraklarının genelde tamamı “miri” arazi statüsünde idi. Bu sistemde toprağın mülkiyeti devlete aitti. Devlette bu toprakları sipahi ve ya tebaası aracılığıyla işlerdi. Tebaa, işletme bedeli olarak yılda bir defa olmak üzere çift vergisi ve elde ettiği ürün üzerinden ürün vergisi öderdi.
Miri araziler fetih sırasında tahrir edilir yani toprağın vergisinin kimin tasarrufunda olacağı belirlenir. Tahrirler genellikle bir köylü ailesinin geçimini sağlayacak şekilde arazinin verilmesi göz önünde bulunduruldu. Bu araziler toprağın verimliliğine göre üçe ayrılır. Alâ toprakta 60-80 dönüm, ednâ toprakta 80-120, evsât toprakta 120-150 dönüm. Bu sistemde yer alan köylü, toprağı ömür boyu tasarruf edebilse de satamaz, vakfedemezdi. Toprak sahibi öldüğü zaman toprağı oğluna intikal ederdi. Oğlu yoksa kızına veya akrabalarına geçer fakat bu durumda yeni tasarruf eden bir defaya mahsus tasarruf eden kişi “tapu resmi” öderdi.
Toprak sahibi hiçbir neden olmadan toprağını üç yıl boş ya da nadasa bırakamaz, aksi taktirde çift bozan vergi alınırdı. Bu vergi sayesinde devlet toprağı sürekli işletmektedir. Devlet bu kirayı toplamayı tımarlı sipahiye verir tımarlı sipahi bu sistemin yürütülmesindeki itici unsurdur. Devlet bu sistem ile köylü kesimini ve tarım ekonomisini düzenlemekteydi.
Mülk Arazi
Padişahın bizzat kişilere toprağın tapusunu vermesiyle kişinin mülkü haline gelen topraklardır. Miri araziden farkı, miri arazı kiralanıyordu devredilmez ve satılmazdı. Ama mülk arazi devredilebilir ve satılabilirdi.
Vakıf Arazi
Özel mülk olan toprakların gelirlerinin bir kısmının veya tamamının hayır kurumlarının giderleri için tasarruf edilmesidir. Bu toprakların geliri cami, mescit vb. hayır kurumlarının giderleri için ayrılır.
Mülk arazi miri araziden dönüşebilir. Vakıf arazide mülk araziden dönüşebilirdi. Bir vakıf kurulması için o arazinin tapusu kendinin olması gerek böylece mülk araziler vakıf araziye dönüşebilirdi. Miri araziyi yani yıllık çift ödediği araziyi vakıf arazisine dönüştüremezsin vakfedemezsin.
