Osmanlı Devleti’nde Medrese Teşkilatı
Medreselerde müderrisin merkezde olduğu bir sistem hakimdi. Dersler aşağı medreselerde özet, yüksek medreselerde ayrıntılı olarak işlenmekteydi. Osmanlı’da ilk medrese 1330 yılında açıldı. Davud-u Kayseri ilk müderris olmuştur. I. Murad ve Y. Bayezid zamanında yeni medreseler yapıldı. Medreseler Umumi medrese ve Hususi medrese olmak üzere ikiye ayrılır.
Haşiye-i Tecrit[1] ile eğitime başlayan talebe altmışlık medreseyi bitirince icazet alırdı. Eğitim süreleri 16. yüzyılda 8-9 yıl iken daha sonraları 2 yıla kadar düşmüştür. Sıbyan mektebi seviyesinde ise talebe, medresenin ilk aşamasında ise sufte, medreseyi bitirme aşamasında ise danişment oluyor. Ortalama bir medresede 10-15 öğrenci bulunurdu.
Devlet medreseleri finanse etmezdi giderler vakıflar tarafından karşılanırdı. Medreselerde öğrenciye yeme içme ve barınma imkanı sağlanır. Günlük yevmiye üzerinden harçlık ödenirdi. Ayrıca bahariye ve nehariye olarak yılda iki kez kıyafet verilirdi
Medreseler umumi ve ihtisas olarak ikiye ayrılır. Umumi bittikten sonra isteğe bağlı olarak ihtisasa gidilebilirdi.
Umumi Medreseler
- Haşiye-i Tecrit (yirmili)
- Miftah (otuzlu)
- Telvih (kırklı)
- Ellili Medreseler (Dahil ve Hariç)
- Altmışlı Medreseler (Sahn-ı Seman-Süleymaniye)
İhtisas Medreseleri
- Darül kurra
- Darül Hadis
- Darüt-tıp
- Heyet Medreseleri
Medresede okutulan dersler Kuran’ı ve hadisleri daha iyi anlamaya yöneliktir. Dersler nakli ve ilmi olarak ikiye ayrılır.
Nakli[2]
- Hadis
- Hadis Usulü
- Tesfir
- Tesfir Usulü
- Fıkıh
- Fıkıh Usulü
- Akaid
Akli
- Kelam
- Mantık
- Belagat
- Hendese
- Felsefe
- Sarf
- Nahiv
Bir öğrencinin medreseyi bitirmesi için 15 sene harcaması gerekirdi. Fakat 16. Yüzyılın sonlarından itibaren bir yılda medrese bitirilmiş. Bunun bir sebebi de Beşik ulemalığıdır. Bu sistem nedeniyle 15 yaşında çocuklar hoca olarak atanmıştır. Bu da sistemin bozulmasına neden olmuştur. Ayrıca medrese sistemini bozan bir diğer neden ise akli derslerin 16. yüzyılın sonunda kaldırılması olmuştur.
[1] İlk derecedeki medresedir.
[2] Nakledilerek anlatılan.
