İnkılap Tarihi Ders Notlar

Şark meselesi

Şark meselesinin adı ilk kez viyana kongresinde geçmiştir.
İki bölüme ayıra biliriz kavimler göçünden Osmanlının viyana da ki yenilgisine kadar geçen safha ilk safhadır; Avrupalıların Türkleri Anadolu’ya sokamamak Rumeli’ye sokamamak İstanbul’un fethini önlemek Avrupa’ya sokmamak gibi politikalar planladıysa da viyana bozgununa kadar Türklerin dedikleri oldu ve 1. Safha sona erdi.2. safhada Türkler savunma Avrupalılar taarruz halindeydi ; Türkleri İstanbul’dan ve Anadolu’dan çıkarmak bu topraklarda yaşayan Hristiyanların lehine reformlar yaptırmak gibi planları vardı.
Bu sorun aynı zamanda Müslüman-Hristiyan karşılaşmasıydı.

Ermeni isyanları

Osmanlı topraklarında yüzyıllarca varlığını sürdüren Ermeniler Gregoryan kilisesine bağlı idiler. Misyonerlik çalışmaları ile başka mezheplere geçişler olmuş bunun akabinde gelişen milliyetçilik akımı batılı devletler için ermeni sorunu şark meselesine dahil etmişler. Hınçak ve taşnak cemiyetleri ufak olaylar yapsa da ilk ermeni isyanı 1890 da çıkan Erzurum isyanıdır bunun akabinde birçok isyan boy göstermiştir.gelişen olaylar neticesinde hınçak cemiyeti İngilizlerin kontrolünde ülkeden çıkartılmıştır.İsyan faaliyetlerine devam eden taşnak cemiyeti mensupları ise uyarıldıktan sonra 24 nisan 1914 tutuklandılar.Tüm bu olanların ardından 1. Dünya savaşının başlamasıyla ermeniler doğu cephesinde Osmanlı askerlerine cephe almışlardı bunun neticesinde resmi gazetede yayınlanarak tehcir kanunun çıkarıldı ve 1 haziran 1915 de Ermenilerin olaylı bir şekilde göç etmesi sağlandı.

Genç osman

Ulemanın yetkilerini azaltıp Anadolu ve Suriye de ki Türklerden kurulu milli bir ordu kurmayı ve başkenti tamamen Türk olan bir şehre taşımayı düşündü fakat yeniçeriler tarafından fark edilince tahtan indirilip öldürüldü.

Murat

Şehzadeliğinde serbest yaşamış iyi bir tahsil görmüş 12 yaşında tahta oturmuşsa da ülkeyi annesi kösem sultan yönetmiştir.22 yaşına geldiğinde koçi bey risalesini önemsemesi onun devlet adamı vasfı kazandığını göstermektedir. Yeniçerileri itaat altına almaya harcamaları ksıma gibi çalışmalar yapsa da gece sokağa çıkma yasağı ve tütün yasağı ile bilinir.

Selim

Bu dönemde yenileşme hareketlerinde hızlanma göründü çünkü selim şehzadeliğinde batı müesseselerinin örnek alınması gerektiğini biliyordu. Fransa kralı 16. Lui ile mektuplaşarak müesseseler hakkında bilgi alıyordu. Tahta geçtiğinde hemen ıslahatlara başlayamadı çünkü rusya ve Avusturya ile savaş halindeydi. Barış anlaşmalarından sonra raporlar hazırlattı. Modern ve donanımlı bir ordu olan nizamı cedit ordusunu kurdurdu giderleri içinde iranı cedit hazinesini oluşturdu subay ihtiyacı içinde mühendihaneyi bahri hümayunu kurdurdu. Ülkede ki idarei ve sosyal bozuklukların önüne geçebilmek amacıyla memurlar görev yerlerinde en fazla 5 en az 3 yıl süre şartı koydu kadıların görev yerlerine gitmelerini mecbur kıldı. Avrupa mallarının Osmanlı pazarlarını işgal etmesinin üzerine hudubat nazırlığının kurdurdu ve kabakçı mustafa paşa isyanı ile öldürüldü.

Mahmut

Kabakçı Mustafa isyanını bastırmak için tuna cephesi komutanı İstanbul a gelip güvenliği

Sağlamıştır ancak 3. Seliminin öldürülmesine mani olamamıştır fakat şehzade 2. Mahmudu kurtarıp padişah ilan etmiştir akabinde sekbanı cedid adında ordu kurduruyor. Bozulan padişah otoritesini eski halina sokmak için ülke içinde güç ve nüfus sahibi olan ayanalar ile kağıthane de toplantı düzenlemişsede 2 mahmut ve ayanlar pek sıcak bakmamıştır 4 ayan tarafından imzalanmış diğerleri bağımsızlıklarının daralacağını düşündükleri için askerlerini alıp geri dönmüşlerdir. 2 mahmut merkezi otoriteyi sağlamak için öncekilerin yaptığı gibi merkezden degilde işe eyaletlerden başlamıştır neticede mısır ve mora haricinde başarılıda olmuşdur.iyice güçlenen 2. Mahmut Avrupa sisteminde bir ordu kuracağını ve kapıkulu ocağını tasviye edeceğini söylemesinin ardından yeniçeriler bir kez daha isyan ettiler yarım saatlik bir top atışı ile son isyanları sonlanmış oldu bu olay tarih vakayı Hayriye olarak geçti

Tıphaneyi amire
Asakeri mansureyi muhammediye
Mızıkayu hümayun
Modern anlamda ilk nüfus sayımı
İlk türkce gazete
Setre pantol
Mehter yasaklanmıştır.

Lale devri

yüzyılın başında Osmanlının ilk bilinçli batılılaşma hareketidir
Bir savurganlık dönemi olarak da tanımlanır
Viyana da geçici elçilikler açılmıştır.
Fransız dönmesi David İstanbul a gelerek itfaiye teşkilatını kurdu
Borok ve rokoko tarzı mimari alanda benimsendi
Padişah ve devlet adamlarını resmi yapıldı
Sait celebi İbrahim müteferrikayla padişah ve şehül islamın müsaadesiyle matbaayı açtılar.

Tanzimat fermanı

Tanzim kelimesinin çoğuludur yön vermek nizam verme anlamına gelmektedir. Osmanlıyı yenileme ve güçlendirme zaruretinden doğmuştur. Osmanlıda tazimatın ilan edilmesinin sebepleri iç ve dış sebepler olarak iki ye ayırıyoruz.

İş sebepler :

Padişahın gücünü ve oteritesini kaybetmesi
Hukuksal alanda görülen aksaklıklar
Mali, askeri ve sosyal hayatta görülen sorunlar

Dış sebebler

Ülkenin siyasi ve askeri olarak savunulamaması

3 kasım 1839 bir Pazar günü yabancı elçilerinde hazır bulundu gün ilan mustafa reşit paşa tarafından ilan edildi. Tanzimat fermanı ticari ve kamu hukukunda değişiklikler yapmıştır.

Islahat fermanı

Tanzimat fermanında gayrimüslimlere vaat edilenlerin uygulanmasını destekleyen bir fermandır.1839 verilen sözlerin ve hakların yerine getirilmediğini düşünen Avrupalılar osmanlıyı rusyaya karşı korumanın ve Avrupalı devlet saymalrının karşılığı olarak yeni bir takım istekler ileri sürdüler bu istekler yine Osmanlı da ki hristiyan halka tanınacak haklardı.Osmanlı Avrupalıların bu isteklerini dış baskı sonucu verilmesinin belgelenmesini istemeyen Osmanlı paris barış konferansından önce fermanı ilan etmiştir. Fermanı hazırlamak için kurulan komisyonda Avusturya fransa İngiltere elçilerinin bulunması ve onların görüşlerinin doğrultusunda hazırlanması oldukça düşündürücüdür. Gayrimüslimlere memurluklara atana bilme ve meclise girebilme hakkını tanımıştır.

Yunan isyanı

Mahmut fener rum patriği 5. Gregor’u isyanlarda parmağı olduğu için resmi elbisesiyle kilisenin önünde astırır.
Petersburg protokolü : Türkler Yunanistan dan çıkarılacaktı yunanistan verigiye bağlı bir özerklik verilecekti.
Petersburg protokolünü iç işlerine karışma anlamı taşıdığı için Osmanlı devleti kabul etmiyor.
Osmanlının bu cevabına karşılık İngiltere fransa ve rusya donanmları Çanakkale ve mora boğazlarına gönderiyor ve Osmanlı donanması navarinde yakıyorlar.
Bunun üzerine Osmanlı rusyadan tazminat işter rusya bu isteğe savaşla cevap verir.
Yenilen Osmanlı devleti edirne anlaşmasını imazalar.
Edirne anlaşmasından sonra Londra protokolü nü Osmanlı imzalamıştır buna göre Yunanistan bağımsız olmuş eflak ve boğdan özerklik kazanmıştır.

Sırp isyanı

Osmanlıda ilk ulusal ayaklanmayı gerçekleştirmişlerdir.

Avrupa çapında bir sorun olmadı ancak ruslar isyanı destekledi.

Ruslar 1812 bükreş anlaşması imzalanınca sırplar yalnız kaldı.

Sırp lider kara goerge avusturyaya saklandı

Yeni liderleri milos obrenoviç kara George nin başını padaişaha gönderir

Padişah milos obrenoviçi presn ilan eder.

İttat ve teraki

1.meşrutuyetin amaçlarından uzak kalması sonucunda Osmanlı aydınlarını(Jön Türkler) harekete geçirdi.

2.abdulhamitin sıkı tabikine rağmen gizli cemiyetler kuruldu.

Mektebi tıbbiyede ki İbrahim temo, ishak süküti, Abdullah Cevdet, hikmet emin, Mehmet reşit tarafından 1889 da öğrenci örgütü olarak kuruldu.

İttihad-ı Osmani cemiyeti /Osmanlı ittahat ve teraki cemiyeti/ittihat ve teraki cemiyeti olarak ismi değiştiriliştir.

İlk olarak gizli bir öğrenci örgütü olarak kurulmuş geçen zaman zarfında siyasi parti haline gelmiştir.

Reval görüşmelerinde Makedonya’nın verileceği haberinin yayılması üzerine ayaklanan ittahat ve teraki üyeleri dağa çıkıp isyan etmişlerdir.isyanın daha fazla büyümesini istemyen 2. Abdulhamit 2. Meşrutiyeti ilan etmiştir.

31 martta ki sıkı yönetime kadar iktidarı doğrudan ele almamıştır ancak bu tarihten sonra uygulanan sıkı yönetim ile yalnız iktidarı değil ülkede ki siyasi hayatıda kontrölğ altın almıştır. Bundan sonrada bulunduğu konumu muhafaza etme politikası izlemiştir. Rakiplerinrini tasfiye etmiş muhalefete baskı yapmıştır. Tüm bunlara ragman Osmanlıcılık ve yerinde yönetimi savunan hürriyet ve itilaf fıkrası kurulusundan 20 gün sonra yapılan seçimleri kazanırlar. Bunun üzerine ittihat ve terrakki Hürrüyet ve itilaftan kurtulmak için padişaha meclisi 18 ocak 1912 tarihinde dağıttırırlar. Yeniden kurulacak meclis için oylamalarda muhalefete baskıları yüzünden muhalefet temsil edilemedi ve yeniden başa geldi. Öyle ki ordunun içinde ittihat ve terakkiden kurtulmak isteyen halaskar grubu dahi oluştu.

1.Meşrutiyet

Osmanlı devletinde ki bütün unsurların birliğini sağlayarak bir Osmanlı milleti oluşturma düşüncesiyle oluşturulmuştur.

2.Meşrutiyet

Meşrutiyet’in kapatılması üzerine harekete geçen Jön Türkler, İttihat ve Terakki Örgütü’nü kurdular (1889). Örgüt, II. Abdülhamit’e meşrutiyeti tekrar ilan etmesi için baskı yaptı. Padişah meşrutiyeti ilan etmeyince, İttihat ve Terakki Örgütü’ne bağlı bulunan Niyazi Bey ve Enver Bey birlikleriyle Balkanlarda ayaklandı. Ayaklanmanın büyümesini istemeyen II.Abdülhamit, ikinci kez meşrutiyeti ilan etmiştir (1908). Böylece II.Meşrutiyet dönemi başlamıştır.

NOT: II.Meşrutiyet dönemi I. Meşrutiyete göre daha demokratik olmasına rağmen, “ 1913 Babı Ali Baskını” sonrası İttihat ve Terakki diktasına dönüşmüştür. Bu durumda Osmanlının yıkılmasını hızlandırmıştır.

31 Mart Olayı (13 Nisan 1909)

Meşrutiyet karşıtları İstanbul’da bir isyan çıkarttılar. Bu isyana “31 Mart Olayı” denir.İsyanı Selanik’ten yola çıkan, kurmay başkanlığını Mustafa Kemal’in yaptığı Hareket Ordusu bastırmıştır.

Sonuçları:

1876 Anayasası tekrar yürürlüğe girdi.
Hükümet yaptığı işlerden dolayı padişaha karşı değil, meclise karşı sorumlu hale getirilmiştir. Böylece meclisin hükümeti denetleyebilmesi sağlanmış ve padişahın yetkileri sınırlandırılmıştır.
Meclisin padişahı değiştirebilme yetkisi kabul edilmiştir.
İttihat ve Terakki bu ayaklanmadan II.Abdülhamit’i sorumlu tutarak onu tahttan indirmiş, yerine V. Mehmet Reşat padişah yapılmıştır.
Karışıklıklardan yararlanmak isteyen Avrupalı devletler bazı yerleri işgal etti.

-Yunanistan, Girit’i işgal etti (1908)

-Avusturya-Macaristan, Bosna-Hersek’i işgal etti.

-Bulgaristan, bağımsızlığını ilan etti.

Bu dönemde ülkeyi İttihat ve Terakki Cemiyeti yönetti. İttihatçılar yönetimde Türkçülük fikrine önem verdiler.
Basına uygulanan sansür kaldırıldı.

Not: “31 Mart Olayı” Osmanlı tarihinde rejime yönelik ilk isyan hareketidir.

Batıcılık

1899’da İdarei cumhuriyet.
Şehzadelere eğitim verilecek.
Cariye uygulaması son bulacak. Padişah bir eş sahibi olucak.
Fes kaldırılarak yerine serpüş kullanılacak.
Kadınlar istediği gibi giyinebilecek.
Görücü usulü kaldırılacak.
Kızlar için okullar açılıcak.
Tekke ve zaviyeler kapatılacak.
Medreseler kapatılacak yerine batı tarzında eğitim veren okullar açılacak.
Sarık ve cüppeyi sadece din adamları kullanacak..

Osmanlıcılık

Fransız ihtilalinden sonra etkili olan milliyetçilik akımına karşı ortaya çıktı.
Osmanlı devletinde ki bütün unsurları birşleştirerek bir Osmanlı milleti oluşturma

düşüncesine sahipler.

Bu sayede gayrimüslüm olanların eşit haklara getirileceği ve böylelikle Avrupalı devletlerin Osmanlı iç işlerine karışılmasına engel olunacaktı.
Genç Osmanlılar cemiyeti tarafından savunuldu.
Balkan Harbi bu fikrin önemini yitirdiğinin en önemli göstergesidir.

İslamcılık

Devletin dini İslamdır.
Abldülhamit devrinde 1.Meşrutiyete son verilince uygulanmaya başlanmıştır.
Hilafet Osmanlı için bir donanmadan daha yaralıdır.
İngilizler Mısır hıdivine bu Fransızlar Fas sultanına hilafet vermeye çalışmaları bundandır.
Devletin kurtuluşunu eski gibi İslam devleti olmakta görmüşler.
Dünya savaşı sırasında Arapların İngilizlerle işbirliği yapmaları düşüncenin gereken etkiyi gösteremediğinin delilidir.

Türkçülük

Türk tarihinin osanlıdan ibaret olmadığını
Devlet ancak Dil ve din birliği, ülküsü olan toplum ayakta tutabilir düşüncesini savunmuşlar.
Meşrutiyet döneminde İttihat ve terakki cemiyeti tarafından uygulanmıştır.
Azerbaycan’da Hoca Nasrettin ilgi olması kırımda türkere merak uyanması.
Türk ocakları kuruldu.

Trablusgarp Savaşı

Var olan ekonomik ve siyasi sıkıntıların üzerine meşrutiyetin tekrar ilan edilmesi iç karışıklıkları hat safhaya ulaştırdı. Birliğini geç oluşturan İtalya’nın iştahını kabartan bu durum Osmanlıyı potansiyel bir sömürge yapıyordu. İtalya, Rusya ve Avusturya ile anlaşmalar yapıp İngiltere ve Almanya’nın da kendisine beis olamayacağını anladığı zaman 28 Eylül 1911 de Bab-ı Ali’ye nota vererek Trablusgarp ve Bingazi’nin iyi yönetilmediğini burada yaşayan yabancılara kötü davranıldığını bahane göstererek buraları boşaltmasını istedi. Osmanlı 29 Eylül 1911’de ret cevabına karşılık İtalya aynı gün Osmanlıya savaş açtı ve Osmanlının kuzey Afrika’daki topraklarına asker çıkarmaya başladı. Osmanlı’nın burayı savunacak gücü yoktu ancak Mustafa Kemal, Enver Bey ve Fethi Bey gibi cesur subaylar buraya gelip halkı örgütlediler. İtalyanlar bu çetin direniş karşısında kıyılardan içeri giremediler bunu üzerine Çanakkale üzerinden İstanbul’a bir filo gönderip savaşı burada bitirmek istedilerse de bunda da başarılı olamadılar ancak Limni, Rodos ve 12 adayı işgal ettiler. Tüm bunların üzerine balkan harbinin başlamasıyla Osmanlı’nın iki cephede savaşmayı başaramayacağı için 18 ekim 1912 de Lozan kasabasında OUCHY (Uşi) anlaşması imzalandı. Bu anlaşmaya göre Afrika’da ki Osmanlı toprakları İtalya’ya bırakıldı. 12 adalar balkan harbinin sonuna kadar, adaların güvenliği için İtalya’ya bırakıldı. Trablusgarp’ta helifeye bağlı dini bir görevli kalacak ve İtalyanlar kapitülasyonların kaldırılması için Osmanlıya yardım edecek.

Balkan Savaşları

İtalya ile savaş durumu sürerken bu durumdan faydalanmak isteyen balkan devletleri Rumeli topraklarını paylaşmaya başladılar.(Abdülhamit döneminde bu devletler arasındaki anlaşmazlıklardan yararlanılırdı)

Bir savaş çıkacağnı anlayan büyük devletler sınırların değişmesine izin vermiyeceklerini söyleyerek Avusturya ve Rusya’yı uyardılar.

İlk olarak 8 ekim 1912 Karadağ ardından diğer balkan devletleri Osmanlıya savaş ilan ettiler.

Osmanlı bu savaşa hazırlıksız yakalandığı için kötü sonuçlar alıyordu.

Avusturya ve Rusya’nın olası bir savaşını engellemek için Londra’da bir konferans düzenlendi buradaki ön anlaşmaya göre Osmanlı midye –Enes hattına çekiliyordur.

Balkan harbinde Yunanistan, Sırbistan, Romanya Bulgaristan’a saldırdılar.

Bulgarların tüm cephelerde yenildiğini gören .Enver paşa ordulara ileri emrini veriri ve başarılı bir taaruz yapılır. Böylelikle İstanbul anlaşması ile Bulgarlardan Kırklareliyi ve Edirneyi geri almış oldu. Meriç iki ülke arasında sınır oldu. Bulgaristandaki türklerin yasal hakları garanti altına alınmıştır.

Yunanistan ile imzalanan Atina anlaşmasına göre Girit Yunanistan’a bırakıldı.

Adalar konusunda tam bir anlaşma sağlanamadan 1. Dünya savaşı çıktı.

1 Cihan Harbi

Genel-Özel-Görünür deki olmak üzere nedenleri vardır.

Genel Neden

Fransız devriminin getirdiği milliyetçi akımının etkileri
Sanayi inkılabının getirdiği sömürge ve ham madde arayışları.

Özel Neden

Fransa’nın Almanya’ya kaptırdığı Alsance-Lorreine bölgesini geri almak istemesi.
İtalya Avusturya hakimiyetindeki topraklarını geri almak istemesi
İngiltere sömürgelerini koruma.
Rusya balkan politikasına geri dönmesi ve İstanbul’u istemesi
Osmanlı kaybettiği toprakları geri almak istemesi.

Görünürdeki Neden

Avusturya-Macaristan Veliahdının bir Sırp tarafından öldürülmesi

Bismarck Almanya’sı Avrupa’da çok güçlenmeye başladı.

Avusturya, İtalya ile 3‘lü ittifak anlaşmaları yapılmış hatta Fransızları yalnız bırakma politikası için Ruslarla anlaşmalar yapılmıştır.

Bismarck’ın gücünden rahatsız olan Alman imparatoru 2. Wilhelm onu istifa ettirdi. Fransa ile Rusya’nın yakınlaşmasına izin vermeyen Bismarck gidince yakınlaşma başladı.

28 Haziran 1914’te Veliahttı öldürülen Avusturya-Macaristan 28 Temmuz 1914’te Sırplara savaş açtı

2 Agustos 1914’de Türk-Alaman İttifagı.

11 Kasım 1914’te Rusya’nın savaş ilanın karşı Osmanlı karşı savaş ilan etti.

14 Kasım 1914’te 5. Mehmet Reşat Büyük cihat ilan etti.

Kazım Karabekir Paşa’nın şark hareketi ile Ermenilerden Erzincan ve Erzurum kurtarıldı.

Brest Litovsk anlaşması ile Kars Ardahan ve Batum geri alındı.

30 Ekim 1918 Mondros ateşkes anlaşması.