Dipnot Nedir Nasıl Eklenir ve Dipnot Çeşitleri
Dipnot nedir ve dipnot nasıl verilir? Bilimsel yazılarda bize ait olmayan düşünceyi, alıntıyı ve ifadeyi yararlandığımız kaynakları belirtmek için kullanılan sistemdir.
Dipnot Nedir Nasıl Verilir?
Türk Dil Kurumu’nun sözlüğünde dipnot şu şekilde ifade edilmiştir: “Metin içinde geçen herhangi bir bilgi ile ilgili olarak sayfa altına, çalışmanın sonuna konulan açıklama veya kaynak bilgisi, haşiye.” (TDK).
Ülkemizde bibliyografya hazırlamayla ya da alıntılamayla ilgili uygulamalarda tam bir birlik sağlandığını söylemek mümkün değildir. Uygulamalar arasında bazı farklılıklar bulunmaktadır. Bu farklılıkların daha çok nokta, virgül kullanımı, çok yazarlı künyelerde kısaltma yapma gibi ayrıntılarla ilgili oldukları da unutulmamalıdır. Bu durumda akademisyenin tercihlerinde tutarlı olması, önem kazanmaktadır.
Akademik çalışmalarda kaynağa dipnot verilmezse, alıntılama ve kaynakça hazırlama gibi aşamalarda, ağırlıklı olarak ‘Dipnot Sistemi’ olarak da bilinen Chicago of Manual Style (CMS) kullanılmıştır. Bugün Chicago sistemi, bu etkinliğini yitirmiş görünmektedir. Son zamanlarda özellikle eğitim bilimleri ve istatistiksel yöntemlere ağırlık veren alanlarda ‘Parantez İçi Sistem’ olarak da bilinen Modern Language Association Style (MLA) kullanılır hâle gelmiştir. Bununla birlikte Türk Dili ve Edebiyatı ve Tarih gibi alanlarda, hâlâ önemli oranda CMS kurallarının dikkate alındığı; hatta zaman zaman bu iki yöntemin bir arada kullanıldığı görülmektedir. Aşağıda bu iki yöntemle ilgili özet bilgilere yer verilmiş; ardından değişik ihtimaller dikkate alınarak örnek künyeler gösterilmiştir
Dipnot Verilmesi Gereken Yerler
- Başka kaynaklardan aynen yapılan aktarmalar,
- Başka yazarların kendilerine özgü düşünceleri,
- Özel bilgi veya görüşler,
- Araştırmanın önceki veya sonraki bölümlerine yapılan atıflar için dipnotu göstermek gerekir.
Word Dipnot Ekleme
World dokümanında dipnot nedir nasıl eklenir sorusunun cevabını bu başlık içinde bulabilirsiniz.
1.Belgenizin içinde notun sabitleyicisini yerleştirmek istediğiniz yere tıklayın.
2.Ekle =>dipnot
3.Numaralandırma alanında, kullanmak istediğiniz biçimi seçin. Karakter’i seçerseniz, tara butonuna (…) tıklayın ve dipnot için kullanmak istediğiniz karakteri seçin.
4.Tür alanında, Dipnotu seçin.
5. Tamama tıklayın.
6.Notu yazın.
Dipnotları Ekle araç çubuğundaki Dipnotu Doğrudan Ekle simgesine tıklayarak da ekleyebilirsiniz.
Dipnot Çeşitleri
Klasik Dipnot Sistemi – Chicago of Manuel Style (CMS)
Dipnotlar verilirken alıntının ya da gönderme yapılan bölümün sonuna bir numara veriler ve aynı sayfanın alt kısmına aynı numara yazılarak ayrıntılı bilgilere değinilir. Kaynak ilk kez kullanıldığında kaynakçada olduğu gibi tüm ayrıntıları ile verilir. İkinci kez bir kaynağı kullanacağımız zaman (alt alta olmayan) yazarın adı ve soyadından sonra “age, agm, agt” gibi kısaltmalar kullanılır.Sayfa bilgilerinden başka bilgilere yer verilmez.
(Örnek: Şaban Sağlık, age, s.134).
Bir kaynak dipnotta ardışık olarak (arka arkaya) yer alıyorsa; yani araya başka bir kaynak girmemişse yazar adı ve soyadına da gerek yoktur. “Age, agm, agt” ve gerekiyorsa sayfa bilgilerini vermek yeterlidir. (Age, s.47).
Dipnotlarda “Ad Soyad” sıralaması, kaynaklar bölümünde ise “SOYAD Ad” sıralaması tercih edilir. Kaynakçada SOYAD, büyük temel harflerle yazıldığı için onu addan ayırmaya yönelik olarak araya virgül konmasına gerek yoktur.
Dipnot: Yavuz Demir, Đlk Dönem Hikâyelerinde Anlatıcılar Tipolojisi, Ankara 1995, s.45.
Kaynakça: DEMĐR Yavuz, Đlk Dönem Hikâyelerinde Anlatıcılar Tipolojisi, Ankara 1995, s.45.
Bir kitaptan alıntı yapıldığında, sayfa bilgisi dipnotta mutlaka belirtilir. Ancak bu kitapla ilgili künye bilgileri kaynaklar bölümünde verilirken sayfa bilgisine tekrar yer verilmez
Dipnotta: Yavuz Bayram, Amasya’ya Vali Osmanlı’ya Padişah Bir Şair: Adlî, Amasya 2008, s.45. Kaynakçada: BAYRAM Yavuz, Amasya’ya Vali Osmanlı’ya Padişah Bir Şair: Adlî, Amasya 2008.
Parantez İçi Dipnot – Modern Language Association (MLA)
MLA sistemine göre metin içinde gönderme veya alıntıları ifade etmek için dipnot yapılmaz. Bunun yerine ilgili bölüm sonunda parantez açılır ve “Soyad yayın yılı, sayfa” şeklinde kısa bilgi verilir. Bölüm ya da kitabın sonunda ise ayrıntılı bilgi yer alır.
Örnek 1: Mermer 2004, 29. Örnek 2: MERMER Ahmet (2004). Kütahyalı Rahimî ve Divanı, Đstanbul: Sahaflar
Eğer metin içinde başka bir metne sadece gönderme yapılmışsa ya da başka bir metinden ilham alınmış; ama bu ilham, yazarın kendi plânlaması ve anlatımıyla ortaya konmuşsa, tırnak işareti kullanılmadan, ilgili metinden sonra parantez içinde şu bilgiler verilir: Soyad yayın yılı, sayfa.
(Örnek: Bayram 2004, 36).
Eğer metinde başka bir metinden alıntıya yer verilecekse tırnak işareti mutlaka kullanılmalıdır. Alıntılanan metin, bir paragraf oluşturacak boyutta ise farklı bir biçimlendirme (daha küçük punto) ile verilmelidir. Kaynak metinle ilgili bilgilerin verilmesinde, yukarıdaki hususlara dikkat edilmelidir.
Alıntılanan metin, orijinal kaynaktan değil de ondan yararlanan bir kaynaktansa; yani dolaylı alıntı yapılıyorsa bu durum, parantez içinde kısa künye bilgileri verilirken şöyle belirtilir: Orijinal kaynağın yazarının soyadı, yayın yılı; sayfa; aktaran, soyad, yayın yılı; sayfa.
(Örnek: Bayram 2001, 247; aktaran Akbayır 2003, 188).
Metin içinde alıntı ya da gönderme yapılan metnin yazarı birden fazlaysa yazarların soyadları arasında “virgül” ve “ve bağlacı” kullanılır. Ancak yazar sayısı üçten fazlaysa ilk yazarın soyadından sonra vd. (ve diğerleri) ifadesinin kullanımı daha uygundur.
(Örnek 1: Erdemir ve Bayram 2005. Örnek 2: Đsen vd. 2002).
Metin içinde bir yazara ait aynı yıl yayınlanmış iki çalışmadan alıntı yapılmışsa, eserlerin yayın yıllarından sonra, ayrım yapılmasına imkan sağlamak amacıyla, a ve b gibi harflendirmeler yapılır.
(Örnek: Mermer 2000a, Mermer 2000b).
Kitaplardan yapılan alıntılarda sayfa bilgisi mutlaka parantez içindeki bilgiler arasında yer almalıdır. Buna karşılık kaynaklar bölümünde sayfa bilgisinin verilmesine gerek yoktur.
[Örnek 1: Pala 1998, 160. Örnek 2: PALA Đskender (1998). Aşina Güzeller, Đstanbul: Ötüken Yayınları].
Alıntı, bir makaleden yapılmışsa, alıntının yapıldığı sayfa numarası parantez içi bilgilerde verilir. Kaynaklar bölümünde ise makalenin sayfa aralıkları bilgisine yer verilmelidir. Makalenin bütününe gönderme yapılmışsa bu kez parantez içi bilgilerde de sayfa aralıkları belirtilmelidir.
(Örnek 1: Bayram 2004, 51. Örnek 2: BAYRAM Yavuz (2004). “16.Yüzyıldaki Bazı Divan Şairlerinin Şiiri Nitelemek Üzere Kullandıkları Sıfatlar”, Türkbilig, S:8, s.36-53. Örnek 3: Bayram 2004, 36-53).
Çeviri kitap SOYAD Ad, Kitabın Adı, Çev.:/Haz.:, Yayımlayan, Yayım Yeri Yayım Yılı. BARZUN Jaques ve GRAFF Henry F., Modern Araştırmacı, Çev.:Fatoş Dilber, Tübitak Yay., Ankara 1996.
Tez SOYAD Ad, Tezin Adı, Enstitü Adı, Tezin Türü, Yer Yıl. BAYRAM Yavuz (2001). Çiçeklerle Diğer Bitkilerin Divan Şiirine Yansıma Biçimleri ve Anlam Çerçeveleri, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Samsun.
Ansiklopedi maddesi SOYAD Ad, “Maddenin Adı”, Ansiklopedinin Adı, C:, Yayımlayan, Yayım Yeri Yayım Yılı, s.(sayfa aralığı). BAYRAM Yavuz, “Servi”, Türk Dünyası Edebiyat Kavramları ve Terimleri Ansiklopedik Sözlüğü, C.5, Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayını, Ankara 2006, s.279-282.
Web Kaynaklarında Dipnot Gösterme
Gazete yazısı ( fıkra, deneme, eleştiri ) SOYAD Ad, “Yazının Başlığı”, Gazetenin Adı, Tarih. AKYOL Taha, “Sosyal Bilim Ödülleri”, Milliyet, 28 Şubat 2005.
Kişisel WEB sayfası SOYAD Ad, Sayfa Adı ya da Başlığı, Web Adresi, (Son Güncellenme Tarihi/Erişim Tarihi). MERMER Ahmet, Prof.Dr.Ahmet Mermer, http://w3.gazi.edu.tr/web/mermer, (SGT: 26.05.2004).
Kurumsal WEB sayfası Sayfa Adı ya da Başlığı, Kurum Adı, Web Adresi, (Son Güncellenme Tarihi/Erişim Tarihi). Çukurova Üniversitesi Türkoloji Araştırmaları Merkezi, Çukurova Üniversitesi, http://turkoloji.cu.edu.tr, (ET:13.04.2005). Milli Kütüphane, Milli Kütüphane, http://www.mkutup.gov.tr, (ET: 04.04.2005).
WEB’de dergi Dergi Adı (Ed:), (Varsa) Yayımlayan Kurum, Web Adresi , (Son Güncellenme Tarihi/Erişim Tarihi). Türkiyat Araştırmaları Dergisi (Ed.Yakup Karasoy, Alaaddin Aköz), Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, http://www.turkiyat.selcuk.edu.tr/dergi.htm, (ET:07.05.2008). Turkish Studies (Ed.Mehmet Dursun ERDEM), www.turkishstudies.net, (ET: 03.05.2008).
Belgesel, dizi, film (yerli) SOYAD Ad (Yap./Yön.), Filmin/Belgeselin Adı, Kurum/Firma, Yapım Yılı.
Belgesel DERLEDİK Salih (Yön.), Ölümünün Ellinci Yılında Mehmet Akif Ersoy, TRT, 1986.
Dizi ÇAKMAKLI Yücel (Yön.), Küçük Ağa, TRT, 1984.
Film UÇAKAN Mesut (Yön.), Reis Bey, Moroğlu Film (Yap.), 1988.
