Artuklu Beyliği (1101-1409)

Artuklu Beyliği, Artuk Bey’in oğulları tarafından Hsn-ı Keyfa (1102-1281), Harput (1185-1233), Mardin (1106-1409) olmak üzere üç kol halinde kurulup gelişti.

Osman Turan, Artuklu Beyliği’nin kökenini Dögerlere bağlamaktadır. Anadolu’nun fethi sırasında büyük hizmetler görmüş Artuk Bey, Tutuş’la Süleymanşah’ın arasındaki mücadelede Tutuş’tan yana tavır takındı ve Tutuş ile Süleyman-Şah’ı mağlup ettiler. Tutuş, Artuk Bey’in bu yardımına karşılık onu Kudüs valisi yaptı. Ancak buradaki hakimiyetleri kısa sürdü onun ölümünden sonra Bölgeye Fatimiler hakim oldu. Artuk Bey’in oğulları Sökmen ve İl-Gazi, Selçuklu hükümdarı tarafından kendilerine verilen bölgelerde beylikler kurdular. Artuk Bey’in oğulları tarafından kurulan bu beylikler Hsn-ı Keyfa (1102-1281), Harput (1185-1233), Mardin (1106-1409) olmak üzere üç kol halinde gelişti.

Artuklu Beyliği devlet teşkilatı olarak Selçuklu Devleti’ni örnek aldığını görmekteyiz. Ancak merkeziyetçi bir idare kuramadılar. Bölgede Fatimilerle, Zengilerle, Haçlılarla, Eyyubilerle, Karakoyunlu ve Akkoyunlularla mücadele içinde oldular. Marco Polo, Artukların dokumacılık alanında geliştiklerini söylemektedir. Malabadi köprüsü, Zinciriye külliyesi, Hüsemiye medresesi en önemi eserleridir.